_PiRYoZ_
Tecrübeli Üye
Kayıt: Mar 28, 2008
Mesajlar: 278
Nereden: MeLBoUrNe"AUstRaLiA"
|
 Tarih: 14 May 2008, Çarşamba 11:18:03 Mesaj Konusu: BoYuN ANaToMisi Ve SagLiGi |
 |
Boyun, baş ile vücut arasındaki bağlantıyı sağlar. Boyun başımızı destekler ve dengeli pozisyonda tutar. Başın birçok yöne rahat hareket etmesini sağlar.
Boyun 7 adet boyun omurundan oluşur. Bu omurlardan en üst ikisi farklılaşarak kafatası kemiğine tutunmasını sağlar. Boyun omurları arasında diskler bulunur. Diskler aslında omurların birbirine sürtünmesini engelleyen jöle kıvamında yastıkçıklardır. Disklerin görevi üzerine düşen yük miktarını dengeli olarak alt seviyelere iletmektir.
Boyun omurları, diskler ve güçlü bağlar ile birbirine tutunurlar. Bu sistem kaslar ile esneklik kazanır ve kuvvetlenir.
Boyun omurgası içersinden omurilik ve sinirler geçer. Omurilik 2 cm çapında beyinden aldığı emirleri tüm vücuda ileten son derece önemli bir yapıdır.
Boyunda omurilikten çıkan sinirler el, kol ve omuzlarımızın hareketini, hissini ve kuvvetini sağlarlar.
Sağlıklı boyun dengeli boyundur. Bu dengeyi sağlamak için boyun omurgası doğal bir eğime sahiptir. Bu eğimin korunması rahat ve ağrısız boyun için çok önemlidir. Bu eğim bozulursa boyun omurgasında yozlaşma ve yıpranma başlar. Buda boyun ve kol ağrısını arttırır. Bu ağrılar omuzlara, sırta, kollara, ellere ve kafaya yayılır.
 |
| Resmi büyütmek için üzerine tıklayın. |
Boyun ve Kol Ağrısı Sebepleri
Boyun ve kol ağrısının birçok sebebi vardır. Çoğu zaman birden fazla sebep olabilir. Ağrının esas sebebini bulmak önemlidir, ancak tedaviye başlamak için ağrının gerçek sebebini bulmak şart değildir. Boyun omurlarındaki osteofitler (kireçlenme), kaymalar, disk hernileri, boyun kaslarında spazm, bazı anatomik anormallikler kola giden sinirlere ve omuriliğe baskı yaparak boyun, kol ve başta ağrı oluşturabilir. Omurilik basısı daha nadir ancak çok daha ciddi bir durumdur. Omuriliğin kendinden kaynaklanan bazı hastalıklar nadir de olsa boyun ve kol ağrılarına yol açabilir (ms, sirengomyeli, myelit). Ankilozan spondilit ve RA gibi romatizmal hastalıklar da boyun ağrısı ve tutukluğuna sebep olabilir.
Kötü duruş ve boyunu kötü kullanma
Günlük hayatta boyun sağlığına uygun olmayan her yanlış hareket ve duruş; omur, disk, eklem ve bağ dokusunda yıpranmaya ve yozlaşmaya sebep olur. Özellikle masa başında oturanlarda, sınavlara hazırlanan öğrencilerde, klavyeli cihaz kullananlarda, fazla miktarda el işi yapanlarda bu duruma sık rastlanır. Boyundaki doğal lozdozun (boyun çukurluğu) kaybolması boyunu kötü kullanmanın en önemli bulgusudur. Bu durum röntgende boyun aksında düzleşme olarak görülür. Bu durum boyun fıtıklarına ve osteoartritine (kireçlenmesine) zemin hazırlar.
Boyun incinmesi
Boyunun anatomik yapısının imkan verdiği normal hareketinden daha fazla bir zorlanma sonucunda; disk, kemik, bağlar ve eklemlerde incinmeler olabilir. Genelde araç içi trafik kazası sonrası boyundaki aşırı hareket ve zorlamadan dolayı giderek artan boyun ve kol ağrısı görülebilir. Buna Whiplash incinmesi denir. Bu durum boyunun öne ve arkaya aşırı hareketi sonucu oluşur.
Boyun Tutulması, Kas spazmı
Genellikle boyunu destekleyen kasların aşırı gerilmesi ile oluşur. Ağır bir şey kaldırmak, aşırı spor, iş aktivitesi, yanlış masa başı çalışması kas spazmına sebep olabilir. Ayrıca yanlış pozisyonda uyuma, yüksek yastık ve kötü seyahat şartları da boyun tutulması yapabilmektedir. Çoğu zaman basit ve kolay tedaviler ile spazm ve tutulma çözülmektedir. “Miyofasial ağrı, Fibromiyalji , Fibrosit ve Miyozit” diye de adlandırılan uzun süreli kas ağrısında, kas içerisinde ağrıyı tetikleyen noktalar ve elle de hissedilebilen sertlikler mevcuttur. Boyunda uzun süreli kalıcı eğriliğe tortikollis denilir. Klippel-Feil, Turner Sendromu, disk agenezisi doğuştan gelen problemlerdir ve ciddi boyun ağrılarına yol açabilirler.
Boyun Fıtığı
Her iki boyun omuru arasında esnek bir yastık görevi yapan kıkırdak disk dokusunun omurilik ve kola giden sinirlere doğru taşmasıdır. Basının büyüklüğü ve yerine göre boyun ve kol ağrısı, omuz ağrır, baş ağrısı, kürek kemikleri arasına yayılan ağrı, kol kaslarında kuvvet kaybı, ellerde his kusuru, uyuşma ve beceriksizlik görülebilir. Nadiren omuriliğe doğru baskı olur ise yürüme zorluğu, bacaklarda kuvvetsizlik ve idrar şikayetleri de görülebilmektedir. Fizik tedaviye oldukça iyi cevap verir. Konservatif tedaviye rağmen şikayetler geçmiyor, ciddi omurilik ve sinir baskısı var ise, cerrahi tedavi önerilir.
Diskte dejenerasyon, yozlaşma, kireçlenme
Yaşın ilerlemesi, omurganın kötü kullanılması sonucu kemik yapıda, bağlarda ve disklerde yıpranma başlar. Jel kıvamındaki disk çekirdeği sertleşir ve incelir, diskin dış liflerinde yıpranmalar oluşur diskin şok emme özelliği ve esnekliği kaybolur. Kemik köşelerinde osteofit adı verilen çıkıntılar oluşur. Oluşan yeni kemikçikler, sertleşmiş ve esnekliğini kaybetmiş bağlar ve daralmış disk mesafeleri sinirlere baskı yaparak boyun, kol ve genel vücut ağrısına sebep olabilmektedir. Omurilik basısı yaparak el ve ayaklarda uyuşma, kuvvetsizlik oluşabilmektedir. Ayrıca tanın ruhsal yapısı da etkilenir. Fizik tedavi ve egzersizlere iyi cevap verir. Tedavinin belli periyotlarla tekrarlanması gerekebilir.Nadiren cerrahi gerekir.
Gerilim, stres, sigara, kötü hayat koşulları
Boyun ağrısını artıran ve kronikleştiren en önemli sebeplerdir. Ekonomik, sosyal ve psikolojik sorunlar boyun ağrısını artırır. Boyunda sürekli gerginlik ve ağrılı noktalar tespit edilebilir. Gülmek, düzenli çalışmak, egzersizler, masaj, sosyal uğraşılar ve hayata bağlılık boyun ağrısına karşı önemli korunma yollarıdır.
Omurilik kanalında daralma (Servikal Dar Kanal, omurga stenozu, Servikal Spondilitik Myelopati):
Özellikle ileri yaşlarda ellerde uyuşma, kuvvetsizlik ve beceriksizlik, yürümede zorluk ve el-ayaklarda his kusuru görülebilmektedir. Omuriliğin ve/veya sinirlerinin geçtiği kanalların daralması ve omurilik beslenmesinin bozulması ile seyreder. Hastalığın erken dönemde tespit edilmesi ve erken tedavi gereklidir. Erken dönemde yapılan cerrahi girişim omurilikte oluşabilecek kalıcı hasarları önlemektedir.
Romatizmal Hastalıklar
Vücudun bağışıklık sisteminin kendi hücrelerine savaş açması sonucu oluşur. Omurgadaki normal kemik ve kıkırdak dokuları hasara uğrar. Romatoid artrit, ankilozan spondilit gibi hastalıklar boyun hareketlerinde kalıcı kısıtlılık yapabilir. Sabahları görülen en az bir saat süren eklem tutukluğu ve her yöne hareket kısıtlılığı romatizmal hastalıklardaki boyun tutulumunun tipik özellikleridir .
Osteoporoz (kemik erimesi)
Osteoporoz, en sık rastlana metabolik kemik hastalığıdır. Kemiklerde yumuşamaya ve incelmeye yol açarak kolay kırılmaya ve dolayısıyla ağrıya sebebiyet verir. En önemli sebebi kalıtımdır. Beslenmede kalsiyum ve D vitamini eksikliği, hareketsiz yaşantı, erken menopoz, aşırı alkol ve kafein tüketimi, kortikosteroidler ve bazı ilaçlar osteoporoz riskini arttırır.
Omurga kırıkları, omur kayması
Omurlar normalde oldukça sağlamdır. Bazen kaza ve başka sebeplerden zarar görüp çatlayabilir, bütünüyle kırılabilir.
Travma şiddetiyle boyun omurları kayarak omuriliğe zarar verebilir. Ciddi omurilik ve sinir kesileri görülebilir. Kaza sonrası boyunun mutlak boyunluk ile tespit edilmesi hayat kurtarıcıdır.
Kol ve el sinirlerinin tuzaklanması (sıkışması)
Boyunda omurilikten çıkan sinirler ele doğru giderken yol üzerinde bağ dokusu tarafından tuzaklanır. Buradaki sıkışma sonucu el ve kollarda kuvvetsizlik, uyuşma ve ağrı oluşur. Özellikle elin ilk 3 parmağında geceleri görülen uyuşma el bilek kanalı sendromu (karpal tünel sendromu) için tipiktir. Bu tip ağrı ve uyuşma olan hastalarda mutlak EMG testi ile ayrıcı tanıya gidilmelidir. Konservatif tedavi ile sonuç alınamayan hastalarda cerrahi olarak basının kaldırılması gereklidir. Unlar sinir, radial sinir kol ve elde çeşitli bölgelerde sıkışabilir. Bazen kola giden sinir ve damarlar hepsi birden boyundaki normal yada anormal anatomik oluşumlar tarafından sıkıştırılabilir (torasik çıkış sendromu).
İşe Bağlı Üst Esktremite Kas İskelet Sistemi Hastalıkları
Kas İskelet Sistemi Hastalıkları (KİSH) gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde en önemli işle ilgili sağlık sorunları arasındadır. Bu hastalıklar kişiye ızdırap vererek, günlük yaşam ve iş ortamında fonksiyonları kısıtla-yarak yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Üretim ve iş günü kaybı ve tazminat talepleri nedeniyle ekonomiyi de olumsuz etkileyen KİSH’nın maliyeti oldukça yüksektir. Erken tanı konup uygun girişimler ve tedavi yaklaşım-larının planlanabilmesi için hekimler semptomlar, bulgular, risk faktörleri konusunda bilgilendirilmelidir. İşe bağlı en sık KİSH bel ağrısı ve birikimli travma hastalıkları (BTHdır.
Tekrarlamalı hareket hastalıkları (repetitive motion disorders) tekrarlamalı gerilim yaralanmaları (repetition strain injuries) veya işe bağlı aşırı kullanım yaralanmaları (occupational overuse injuries) diye de adlandıralan TBH endüstride ve sağlık bakım sektöründe son yıllarda gittikçe artan önem kazanmaktadır. ABD&de tüm işçi tazminat taleplerinin %inden fazlası bu hastalıklar için yapılmaktadır.
Çeşitli cross-sectional epidemiolojik çalışmalarda tekrarlamalı ve zorlayıcı hareketler yaparak çalışanlarda BTH;nın insidansında artma gösterilmiştir. Bu hastalıkların oluşumunda tek bir etkenden ziyade birçok faktör birlikte rol oynamaktadır. Tekrarlamalı, zorlayıcı hareketler, kötü postür, vibrasyon, ergonomik uygunsuzluk , iş yeri memnuniyetsizliği, aşırı ve aynı pozisyonda iş yükü en önemli iş ile ilgili risk faktörleridir.
SIK GÖRÜLEN İŞE BAĞLI YAYGIN BTH
* El bileği ve ön kolda tendinit ve tenosinovit
* Epikondilit
* Omuzda bursit ve rotator kılıf tendiniti
* Karpal tünel sendromu
* Ulnar sinir kompresyonu
* Miyofasial sendromlar
* El-kol vibrasyon sendromu
* Torasik outlet sendromu
Bu hastalıklar arasında en fazla çalışma karpal tünel sendromu konusunda yapılmıştır.
BTH İÇİN YÜKSEK RİSKLİ GRUPLAR
* Montaj işlerinde çalışanlar
* Gıda hazırlama işlerinde çalışanlar
* Marketlerde çalışanlar
* Hastanelerde çalışanlar
* Bilgisayar operatörleri
* Müzisyenler
* Sporcular
DEĞERLENDİRME
Değerlendirmeye detaylı öykü alınması ile başlanır. İşyerinde yaralanma veya kaza anı ve fiziksel bulguların işe bağlı yaralanma veya hastalıkla ilgisi ve maruz kalınan risk faktörleri detaylı bir sorgulama ile değerlendirilir.
Çalışanın işini sevmesi ve algılamasının yaralanma, iyileşme ve işe dönmeyi önemli derecede etkilediği göz önünde tutulur.
Çalışanın yaşam şekli, gelecekle ilgili planları değerlendirilir.
İyileşmeyi etkileyebilecek birlikte bulunabilen diğer hastalıklar, psikolojik durum, ilaç alkol, sigara kullanımı değerlendirilir.
Dikkatli bir fizik muayene ile genel sağlık ve nöromuskuloskletal sistem değerlendirilir. Hareket açıklığı, lokal duyarlılık, kas gücü, refleksler ve duyuya bakılır.
Tanıyı doğrulamak için direkt radyolojik tetkik, CT, MRI, labrotuvar testleri veya elektrodiagnostik testler gerekebilir. Bu testlerin spesifik indikasyonlar için kullanılması ve aşırı kullanımlarından sakınılması uygun olur.
Değerlendirme tamamlandıktan sonra hastaya açık ve anlaşılır şekilde hastalığı anlatılır ve tedavi ve işe dönüş planı yapılır.
TEDAVİ YAKLAŞIMLARI
BTHlı çalışan için tedavi planı kişinin spesifik gereksinimlerine göre yapılır. Bazı hastalar akut dönemde tedavi yaklaşımlarına cevap vere-rek kısa sürede işe döner. Bazen hastalık kronikleşerek işe dönüş güçleşir. Belirli bir süre içinde konvansiyonal tedaviye cevap vermeyen hastalarda multidisipliner rehabilitasyon yaklaşımı uygundur.
BTHlı çalışanın rehabilitasyonunda amaç semptomları kontrol altına alarak kronikleşmeyi önlemek ve mümkün olduğunca erken üretken ve aktif iş yaşamına dönmeyi sağlamaktır. İşten uzak kaldıkça işe dönüşün güçleştiği, bir süre sonra ise, mümkün olmadığı göz önünde bulundurul-malıdır. Erken işe dönüş, fiziksel ve mental uyumuda iyileştirmektedir.
Akut dönemde RICE tedavi yaklaşımı (rest, ice, compression, elevation) önerilir. Ağrı ve diğer semptomların kontrolünde ilaç, fizik tedavi modalitelerinin, splintlerin kullanımı oldukça yararlıdır.
EK 1:
Uzun süreli istirahat ve immobilizasyonun kondisyonu bozarak sakatlığı kolaylaştırdığı göz önünde bulundurularak erken dönemde özel güçlendirme ve fleksibilite egzersizlerine başlanır. Daha sonra tüm kas iskelet sistemine ve kardiyorespiratuvar endüransı iyileştirmeye yönelik egzersizler verilir.
İş yeri analizi, iş organizasyonu ile ergonomik modifikasyonların sağlanması sonrası mümkünse eski işe dönüş sağlanmalıdır. Genellikle işe dönüş öncesi, hatta erken girişim döneminden itibaren hafifletilmiş veya modifiye edilmiş işe dönüş önerilir. Birçok işverenin olumlu yaklaşma-masına rağmen, hafifletilmiş modifiye iş olanağının sağlanmasının maliyet etkinliği gösterilmiştir.
Kronikleşmiş BTH;lı çalışana multidisipliner rehabilitasyon yaklaşımı ekip çalışmasını gerektirir. Bir koordinatörün yönetiminde doktor, fizyoterapist, işle ilgili terapist, psikolog, ergonomist, işveren, sigortacı ve gerektiğinde avukatın katılımı ile oluşan ekip kendi içinde ve hasta, ailesi ile yakın iletişim ve işbirliği içinde çalışır. Kronikleşmiş hastaya yaklaşımda work conditioning, work hardening programları önemli rol oynamaktadır. Oldukça pahalı olan bu programların etkinliği konusunda kontrol gruplu ve uzun dönem izlemeli, yeterince çalışma yapılmamış olmasına rağmen iyi seçilmiş uygun hastalarda işe dönüş oranı %80-85 olarak verilmektedir.
BTHlı çalışana rehabilitasyon ve multidisipliner yaklaşımlarda eğitim önemli yer tutmaktadır. Eğitim programlarının başlıca kompo-nentleri tekrar yaralanmayı önlemek için vücudun ve ekstremitenin uygun kullanımının öğretilmesi, iş planlanması, ergonomik iyileştirme önerileri yapılması, relaksasyon ve stres yönetiminin sağlanması ve sağlıklı yaşam stilinin benimsetilmesidir.
Fonksiyonel Boyun Ağrıları
Trafik kazaları sonrasında, futbol gibi temas sporlarında,evde yada dışarıda yüksekten düşme sonrasında boyun zorlanmaları ve buna bağlı boyun ağrısı gelişebilir. Bu ağrının alt yapısını bağ zorlanmaları veya kas gerilmeleri oluşturur.
Boyun yer alan 7 adet omura servikal vertebralar (boyun omurları) denir. Birbirlerine ligamanlar (bağlar) ile bağlıdırlar. Aniden, boyunu ileri derecede geren tarzda hareketler, meydana geldiğinde ligamanlarda yırtık, zorlanma gibi sonuçlar doğurabilirler. Örneğin aniden fren yaparak duran bir arabanın içerisindeki yolcu da önce öne doğru, takibinde ise aniden geriye doğru güçlü gerilme kuvvetleri oluşur.
Bulgular
* Hareket ile artan boyunun özellikle arkasında oluşan ağrı,
* Travmadan hemen sonra başlamayıp, daha çok ertesi günü şiddetlenen ağrı,
* Omuz ve etrafında eşlik eden kas ağrıları ve gerginlik,
* Baş ağrıları
* Boğaz ağrısı,
* Yorgunluk, uyku problemleri, konsantrasyon bozukluğu, psikosomatik semptomlar
* Elde ve kolda uyuşukluk,
* Boyun hareketleri esnasında zorlanma,
* Elde ve kolda güçsüzlük.
Tanı
Doktorunuz muayene esnasında yaralanmanın şekli, ağrının karakteri ile ilgili sorular soracaktır, bununla beraber gerginliğin olduğu bölgeleri eli ile muayene edecektir. Kemik yapıları gözlemlemek için röntgenler istenebilir. Röntgenlerde kırık, artrit, gibi ağrıya etken olabilecek sebepler aranacaktır. Ayırıcı tanıda MR gibi ileri tetkik yöntemleri kullanılabilir.
Tedavi
Vücutta meydana gelen tüm zorlanmalar nerede olursa olsun aynı tedavi protokolü ile tedavi edilirler. Tüm zorlanmalarda olduğu gibi boyun zorlanmaları da uygun tedavi verildiğinde zaman içerisinde kendiliğinden iyileşecek ve sorun bırakmayacaktır. Ligamanların iyileşme süresi boyunca bir boyunluk kullanmak iyileşmeyi hızlandırır.
Ağrı kesici ilaçlar hem ağrıyı azaltacak hem de o bölgedeki ödemin geri çekilmesine yardımcı olacaktır. Kas gevşetici ilaçların spazmları çözmede etkisi yüksektir. Yaralanmadan sonraki ilk 3 gün içerisinde günde 3-4 defa 15’er dakikalık buz kompres uygulamaları yapılmalıdır. Bu enflamasyonun ve ödemin geri çekilmesine yardımcı olacaktır. Sıcağın spazmı çözücü etkisi olduğu bilinse de ilk 5 gün uygulanması sakıncalıdır, ağrılı bölgeye masaj, ultrason, izometrik egzersizler tedavinin devamını oluşturur. Tüm şikayetler 4-6 hafta içerisinde ortadan kalkacaktır. Trafik kazası sonrası olan yaralanmaların (whiplash yaralanmalar) iyileşmesi genellikle daha uzun sürer.
 |
| Resmi büyütmek için üzerine tıklayın. |
Boyun Kaynaklı Baş Ağrısı
Sanılanın aksine baş ağrıları her zaman beyinden ya da baştaki diğer yapılardan kaynaklanmaz. Baş ağrılarının önemli bir kısmı da boyun omurlarındaki yozlaşma (kireçlenme) ve yıpranmalardan, boyun kaslarındaki spazmdan, boyun bölgesini etkileyen miyofasial ağrılardan, kazalar sonucu oluşan bir takım yıpranmalardan kaynaklanabilir.
Boyun veya kafa arkasında yer alan sinir kökü, kemik, kas, eklem ve disk gibi yapıların çeşitli bozuklukları baş ağrısı şeklinde belirti verirler.
Ağrı prensip olarak tek taraflı baş ağrısıdır. Ancak boyundaki bozuklukların yerine ve derecesine göre her iki tarafta da ağrı ortaya çıkabilir. Boyun hareketlerinde çeşitli yönlerde hareket kısıtlılığı, baş ağrısının çeşitli boyun hareketleriyle ortaya çıkarılabilmesi mevcut olabilir.
Boyun kaynaklı baş ağrısından yakınan hastalarda sert spor yapma, baş ve boyun travması (örneğin, trafik kazası) öyküsüne sıklıkla rastlanır. Basit bir çarpma şeklindeki bir trafik kazası bile sonradan boyun kaynaklı baş ağrısına sebep olacak bir hasara yol açabilir. Böyle bir durumda başın kamçı şeklinde hızla ileri geri hareket etmesi hasarı oluşturabilir.
Ağrının şiddeti ve süresi hastadan hastaya değişmektedir. Ağrı genellikle boyundan başlar, zonklayıcı ve batıcı olmayan bir karakterdedir. Bulantı, ışığa ve sese hassasiyet gibi migrende belirgin olarak ortaya çıkan bazı belirtiler boyun kaynaklı baş ağrılarında da görülebilirse de bunlar, migrendekinden daha seyrek ve daha az belirgindirler. Fakat ne yazık ki pek çok baş ağrısı tipinde olduğu gibi, boyun kaynaklı baş ağrısı hastaları da yanlış olarak migrenli muamelesi görmüş ve migren tedavisi almışlardır.
Tedavide ağrı kesici ilaçlardan sınırlı fayda sağlanır. Fizyoterapinin boyun hareketlerinin rahatlamasını sağlayarak ve boyundaki kas kasılmalarını gidererek fayda sağladığı bilinmektedir. Diğer bir etkili tedavi yöntemi boyunda yer alan ve ağrıyı ileten sinirlerin radyofrekans termokoagülasyon yöntemiyle bloke edilmesidir. Bunların içinde en belirgin olanı da boyun hareketlerini sağlayan ve boyun omurları arasında yer alan faset eklemler dediğimiz eklemlerin sinirleridir. Ayrıca akupunktur, egzersiz tedavisi, biofeedback, ergonomik müdahaleler işe yarar.
"AlINTiDiR" |
SSS
Arama
Kullanıcı Grupları
Profil
Özel mesajlarınızı kontrol etmek için login olun
Giriş
